Sonata Leknickaite – przewodniczka po leśnych kąpielach. Ta spokojna 27-letnia młoda kobieta, podczas wywiadu z Centrum Aktywności Młodzieży w Druskiennikach, zgodziła się opowiedzieć więcej o kąpielach leśnych, ich zaletach i zastosowaniu w życiu codziennym. Chociaż kąpiel w lesie może brzmieć nieco egzotycznie, metoda ta jest dość stara, sprawdzona i skuteczna w poprawie zdrowia psychicznego.
Jestem bardzo ciekawa, jak sama odkryłaś kąpiele leśne?
Chociaż dorastałam w otoczeniu natury, kiedy przeprowadziłam się do Wilna, jak większość młodych ludzi cieszyłam się możliwościami, jakie oferowało to miasto. Jednak nie odnalazłam tam szczęścia i spokoju, wręcz przeciwnie, moje zdrowie zaczęło powoli słabnąć. Osiągnęłam taki stan, że nie mogłam już przebywać wśród ludzi, w tłumie, nawet w domu. Mieszkanie w apartamentowcu sprawiało, że czułam niepokój. Wtedy zaczęłam celowo spędzać coraz więcej czasu na łonie natury: nad jeziorami, w lasach. Po tym moje ciało, umysł, serce uspokoiły się, a różnica w stanie psychicznym była po prostu niemożliwa do niezauważenia. Zmieniłam swój styl życia i postanowiłam mocno kochać naturę, zdając sobie sprawę z niesamowitych korzyści zdrowotnych, jakie mi daje. Po pewnym czasie, gdy zaczęłam bardziej interesować się psychologią i słuchałam różnych podcastów na ten temat, odkryłam takie dyscypliny jak naturoterapia, ekoterapia i kąpiele leśne. Od razu wiedziałam, że chcę dowiedzieć się więcej i zagłębić w te badania. To było dla mnie bardzo ważne odkrycie, coś jakby „eureka”.
Jakie korzyści płyną z tej praktyki? Jakie są Twoje osobiste doświadczenia z kąpielami leśnymi i jak wpłynęły one na Twoje zdrowie psychiczne i jakość życia?
Bycie blisko natury zmieniło mnie. Kiedy korzystam z transportu publicznego, pierwszą rzeczą, jaką robię, jest otwarcie okna, ponieważ w dzisiejszych czasach ludzie zdają się nie zauważać braku tlenu. I rzeczywiście, badania pokazują, że pięć głównych zmysłów człowieka nie jest już tak wrażliwych i wyostrzonych jak wcześniej. Kiedy jestem w Druskiennikach, moje serce się cieszy, bo nie boję się tu oddychać. Gdybym miała krótko podsumować, jaki wpływ ma na mnie natura lub kąpiel w lesie, odpowiedź brzmiałaby – świadomość, kreatywność, wolność, czasem uczucie transcendencji – dotknięcie świata „potężniejszego niż ludzki”.
Jaka jest natura kąpieli leśnych i ich historia? W jaki sposób ten starożytny element japońskiej praktyki stał się istotny dla współczesnego społeczeństwa?
Japońskie Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa stworzyło ten termin i zaczęło popularyzować tę praktykę w latach 80. jako odpowiedź rządu na problemy społeczne spowodowane nowoczesnością. Mieszkańcy Japonii byli przepracowani, miasta przeludnione, a obywatele kraju zaczęli negatywnie reagować na nową i szybką urbanizację. Japoński rząd był świadomy zagrożeń dla zdrowia publicznego stwarzanych przez zmieniający się świat i starał się utrzymać wartości kulturowe kraju oraz zdrową równowagę w społeczeństwie.
Jak kąpiele leśne wpływają na nasze zdrowie psychiczne? Jakie są główne korzyści, które może zapewnić ta naturalna terapia?
Podczas praktykowania kąpieli leśnych centralny układ nerwowy przełącza się z jednego stanu w drugi: współczulny układ nerwowy, który jest odpowiedzialny za tryb „walcz lub uciekaj”, „wyłącza się” bardzo szybko, a aktywowana jest przywspółczulna część układu nerwowego, odpowiedzialna za stan „odpocznij i ulecz się”. Na przykład, jeśli dana osoba odczuwała zwiększony niepokój przed kąpielą leśną, to podczas sesji szybko zauważy spadek ilości myśli (czasami ludzie mówią, że już nic nie myślą), a kiedy myśli zwalniają lub umysł się uspokaja, zmienia się również częstotliwość mózgu, więc przechodzimy w stan medytacyjny (stan alfa), podczas którego głęboko się relaksujemy. Kiedy się „uziemiamy”, stajemy się bardziej świadomi chwili „tu i teraz”. Czasami słyszę, jak ludzie mówią, że „poczucie czasu zniknęło”. Zwykle ten stan jest odczuwany jako bardzo pozytywny, ponieważ tylko będąc w pełni „w tej chwili”, możesz doświadczyć radości, inspiracji, spokoju, zwanego także stanem „przepływu”, z którego rodzą się wspaniałe kreacje. Tak więc kąpiele leśne pomagają również zwiększyć kreatywność.Pewnego razu, po sesji leśnej kąpieli, kobieta powiedziała: „Nie pamiętam, kiedy czułam się tak dobrze. Chciałabym czuć się tak przez cały czas. Jak mogę to osiągnąć?”. Zarówno wtedy, jak i teraz, moja odpowiedź brzmiałaby, że praktyki uważności wymagają konsekwencji. Jeśli chcę, aby moje zęby były mocne, białe i zdrowe, myję zęby, unikam cukru i niektórych napojów oraz biorę witaminy. Tak samo jest z higieną zdrowia psychicznego: jeśli chcę czuć się dobrze emocjonalnie, dążę do silniejszego połączenia ze sobą, swoim ciałem, naturą, ludźmi, a może czymś więcej.
W jaki sposób kąpiele leśne pomagają ludziom przezwyciężyć stres i zmniejszyć niepokój? Czy istnieją badania potwierdzające te pozytywne efekty?
Istnieją badania, które dowodzą, że praktykowanie kąpieli leśnych obniża poziom kortyzolu we krwi, normalizuje ciśnienie krwi i tętno. Podam kilka przykładów, w jaki sposób praktykowanie kąpieli leśnych pomaga ludziom wytwarzać hormony szczęścia i uspokoić się. Przewodnik po leśnych kąpielach pomaga przenieść uwagę z myśli na zmysły: wzrok, słuch, dotyk, smak lub zapach. Będąc w lesie, w naturze, możemy tego nie widzieć, nie słyszeć ani nie czuć, jeśli „jesteśmy w swojej głowie”. Napięcie psychiczne, myśli, analiza często stresują człowieka, ale po przeniesieniu uwagi na doznania i spędzeniu czasu w bardziej zmysłowym i intuicyjnym świecie, uspokajamy się, ponieważ jesteśmy bardziej „tu i teraz” w chwili, w której doświadczamy przyjemnych wrażeń. Chodzenie boso lub dotykanie ziemi dłońmi jest bardzo ważnym elementem uzdrawiania. Stephen T. Sinatra, MD, wyjaśnia, że uziemienie to kontakt z powierzchnią ziemi i jej naturalnym ładunkiem elektrycznym, który ma pozytywny wpływ na ludzkie ciało – tłumi stany zapalne, zmniejsza chroniczne zmęczenie, poprawia krążenie krwi, zmniejsza stres, wzmacnia układ odpornościowy, stymuluje regenerację komórek, poprawia sen. Zmniejsza poczucie samotności. Jeśli kąpiel leśna jest praktykowana w grupie, zwykle zawsze istnieje poczucie wspólnoty, ponieważ ludzi łączy wspólny cel i otwarte dzielenie się. Niektóre zaproszenia do kąpieli leśnych odbywają się czasami w małych grupach lub w parach. Toczą się dyskusje, ludzie zwykle siedzą w kręgu, dzielą się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami, a to jednoczy i inspiruje. Podczas dzielenia się bardzo ważne jest uczucie bezpieczeństwa, szacunek, słuchanie. Więź nie tylko z ludźmi, ale także z naturą, zwiększa poczucie szczęścia, zadowolenia z siebie i życia. Jak poczuć więź z naturą? Po pierwsze, musisz otworzyć swoje serce. Jest to duchowe połączenie, które trudno opisać, ale można je odebrać, będąc uważnym na naturę lub po prostu ją obserwując.
Czy kąpiele leśne mogą pomóc osobom cierpiącym na depresję lub inne zaburzenia psychiczne? Jakie jest znaczenie tej terapii w leczeniu problemów ze zdrowiem psychicznym?
Istnieją dowody na to, że spędzanie czasu w lesie zmniejsza stres, zwiększa zdolność koncentracji, sprzyja pojawianiu się pozytywnych emocji, a tym samym zmniejsza objawy depresji lub zaburzeń lękowych. Kiedy prowadziłam badania nad psychologią i biopsychologią, dowiedziałam się więcej o ludzkim mózgu i niektórych jego częściach, które mogą zostać poważnie uszkodzone, a uszkodzenia te zakłócają produkcję hormonów, co może prowadzić do zaburzeń psychicznych, znacznie poważniejszych niż depresja czy zaburzenia lękowe. Nie chcę oczywiście lekceważyć żadnego zaburzenia psychicznego. Myślę też, że terapia leśna nie zawsze może pomóc, ponieważ istnieją bardzo poważne przypadki zachorowań. Jest to jednak doskonała metoda profilaktyczna, która zapewnia korzyści, zanim pojawią się leki, aby poradzić sobie z chorobą. Pamiętamy, że w większości przypadków leki mają skutki uboczne i ogólnie nie rozwiązują samego problemu. W tym miejscu należy podkreślić, że kąpiele leśne są naturalną i leczniczą praktyką lub po prostu świetnym doświadczeniem.
Jaki wpływ mogą mieć kąpiele leśne na zdrowie psychiczne młodych ludzi?
W dzisiejszych czasach często słyszy się młodych ludzi mówiących o technologii, a nie o połączeniu z naturą. Mam takie prywatne życzenie – aby każda osoba, starsza lub młodsza, mogła doświadczyć, co to znaczy być bez telefonu przez kilka godzin, kiedy nikt nie odwraca Twojej uwagi i kiedy nie możesz sabotować swojego życia, utknąwszy w urządzeniu. Wiem, że technologia jest uzależnieniem, od którego trudno się oderwać, ale natura pomaga, ponieważ będąc w niej nieustannie, można doświadczyć zupełnie innej jakości życia. Myślę też, że z powodu sieci społecznościowych młodzi ludzie borykają się z lękiem, depresją, wypaleniem, nadpobudliwością. Praktykowanie kąpieli leśnych poprawia koncentrację i znacznie ułatwia proces uczenia się. Pamiętam siebie jako nastolatkę, wracałam do domu ze szkoły bardzo zmęczona i myślałam, że muszę teraz odrobić lekcje. Wtedy udawałam się na łono natury. Dopiero po powrocie mogłam skoncentrować się na pracy domowej. Kąpiele leśne pomagają również rozwijać kreatywność. To przydatna umiejętność, którą można wykorzystać we wszystkich dziedzinach życia. Myślę, że kąpiel w lesie może pokazać Ci drogę do zdrowszego stylu życia. Często młodzi ludzie nie myślą zbyt wiele o swoim zdrowiu, a gdyby wiedzieli, że zasoby energii maleją z czasem, a świadomość i duchowość są potrzebne, aby je zachować … Tak więc kąpiele leśne mogą pomóc rozwinąć te ważne składniki szczęśliwego życia.
W jaki sposób instytucje edukacyjne i pracownicy służby zdrowia mogą promować kąpiele leśne jako skuteczne narzędzie poprawy zdrowia psychicznego?
Chociaż liczba przewodników po kąpielach leśnych na Litwie rośnie, praktyka ta jest nadal stosunkowo nieznana. Być może najważniejszą rzeczą jest tutaj otwartość, ciekawość, wsparcie i akceptacja różnych organizacji.
Autorka: Indraja Čiukauskienė